Początki raciborskiego sportu
Historia nowoczesnego sportu raciborskiego, zbliżonego w swym kształcie do współczesnego, zaczyna się w Raciborzu w drugiej połowie XIX w. W 1855 r. powstał Katholische Gesellenverein Kopling, znany w całych Niemczech pod nazwą Kopling.
W swych pierwotnych założeniach uprawiano w tym klubie, zgodnie z założeniami statutowymi sport, przy czym pod pojęciem tym rozumiano początkowo tańce ludowe i turystykę pieszą. Dopiero pod koniec XIX w. zaczęto uprawiać inne dyscypliny, takie jak: gimnastykę, lekkoatletykę i gry zespołowe. Racibórz należał do dziesięciu miast górnośląskich, w których klub ten powstał najwcześniej. Innymi klubami sportowymi założonymi w Raciborzu w XIX w. były w kolejności chronologicznej: Alte Turn-Verein Ratibor, Männer Turn-Verein Eintracht, Ruderverein Ratibor oraz Rad und Kraftfahrverein 1899 Ratibor.
Ruch turnerski (gimnastyczny), zrodzony w 1811 r., zanikł prawie cał-kowicie po 1818 r. i ożył na powrót w latach 50 i 60 XIX w. Nie ominął on także Raciborza. W lecie 1861 r. kilku raciborzan, zachęconych odezwą działaczy berlińskich oraz kongresu turnerskiego w Coburgu, na którym wezwano sportowców z całych Niemiec do tworzenia klubów turnerskich, postanowiło zakorzenić ideę Friedricha Ludwika Jahna, twórcy ruchu gimnastycznego i nauczyciela gimnazjalnego z Berlina, także w Raciborzu.
18 października 1861 r., w dniu bitwy narodów pod Lipskiem, założono w naszym mieście klub pod nazwą Männer Turn-Verein. Klub ten zmienił później nazwę na Alter Turn-Verein. Z 32 założycieli wybrano prezesa, którym został student Quasigroch. W 1866 r. Quasigroch brał udział jako ochotnik w wojnie prusko-austriackiej. W tym samym czasie kilku członków Alter Turn-Verein (ATV) zorganizowało oddział przeciwpożarowy oraz ratunkowy, które współpracowały ściśle z miejscowymi służbami tego typu. W 1868 r. odbyło się uroczyste poświęcenie sztandaru klubowego. Oryginalne zdjęcia z tej uroczystości zachowały się do 1945 r.
Dzień powstania ATV (18 października) uznano za świąteczny, organizując coroczne uroczystości klubowe. Pierwszymi znanymi działaczami związanymi z klubem byli oprócz Quasigrocha: Riedinger jako wiceprzewodniczący (Stellvetretender Sprecher), Stiller jako Turnwart (trener), Neugebauer jako Protokollführer (sekretarz) i Dehmel jako Kassenwart (skarbnik). Zajęcia gimnastyczne miały się odbywać dwa razy w tygodniu w godzinach od 19 do 21. W zimie ćwiczono w sali. Opłata za nią była stosunkowo niedroga. Koszt jednego wieczoru wynosił 5 srebrnych groszy, płaconych z góry właścicielowi obiektu. Najczęściej były to sale przyjęć w hotelach i gospodach. Często z różnych przyczyn ćwiczenia się nie odbywały.
Sytuacja uległa zmianie na lepsze, gdy klub wydzierżawił w 1884 r. małą salę przy Wilhelmstrasse. Umowę zawarto na okres trzech lat. Opłata za sezon wynosiła 200 marek. Poprawa nie trwała jednak długo. W grudniu 1886 r. rozwiązano umowę. Właściciel hali zażądał wyższego czynszu, a gdy spotkało się to ze sprzeciwem zarządu klubu, zaprzestał oświetlania i ogrzewania obiektu. Klub został tym samym zmuszony do ponownego jednorazowego wypożyczania sal. Sytuacja poprawiła się dopiero w 1894 r., kiedy to miasto wybudowało obszerną salę gimnastyczną, do której ATV wprowadziło się w kwietniu 1894 r. W lecie klub wypożyczał plac ćwiczeń oraz cały zestaw sprzętu gimnastycznego, co wiązało się z poważnym wydatkiem 120 talarów za sezon. Klub chętnie udostępniał plac magistratowi miejskiemu, na którym ćwiczyła młodzież szkół elementarnych. Z tego tytułu nie pobierano od miasta odpłatności.
Już w sierpniu 1862 r. ATV uczestniczył w pierwszych zawodach zorganizowanych w Gliwicach, przez powstały nieco wcześniej górnośląski okręg turnerski (Oberschlesische Turngau). Nawiązano kontakty z innymi organizacjami m. in. śpiewaczymi, organizując często wspólne koncerty. W latach wojen 1864-1871 wielu członków ATV zostało powołanych do służby wojskowej. Pozostali utworzyli wespół ze związkiem strzeleckim trzy kompanie pomocnicze, które zostały przez urząd miasta wyposażone w specjalne opaski i piszczałki. Organizowano pomoc i zbierano datki na rzecz żołnierzy 6. korpusu armijnego armii pruskiej - dla rannych i pozostawionych przez nich rodzin.
Z biegiem lat członków klubu przybywało. W szeregi pozyskiwano ludzi zamożnych, mających znaczenie i pozycję w mieście. Następcą Quasigrocha na stanowisku prezesa został właściciel drukarni i wydawca gazet, radca miejski Paul Riedinger. Po nim prezesurę objął Jelaffke. Od 1882 r. prezesem był młody adwokat Heinrich Böhm. Zastępcą prezesa był w tym czasie nauczyciel z raciborskiego zakładu dla głuchoniemych Dominikus Baier - zapalony fanatyk gimnastyki i bardzo dobry pedagog. W uznaniu zasług i zaangażowania Baiera w rozwój gimnastyki na Górnym Śląsku, wybrano go wkrótce na pierwszego prezesa Górnośląskiego Okręgu Gimnastycznego (Erster Vorsitzender O/S Turngaues). W ATV Ratibor Baier działał przez ponad 40 lat, będąc cały ten czas w zarządzie klubu. Jego zasługą jest powołanie w 1882 r. Alte Herren Riege (dzisiaj nazwalibyśmy ich seniorami) na czele z Albertem Maschke oraz oddziału kobiecego przy ATV Ratibor w roku 1901.
Piotr Sput
Ruch turnerski (gimnastyczny), zrodzony w 1811 r., zanikł prawie cał-kowicie po 1818 r. i ożył na powrót w latach 50 i 60 XIX w. Nie ominął on także Raciborza. W lecie 1861 r. kilku raciborzan, zachęconych odezwą działaczy berlińskich oraz kongresu turnerskiego w Coburgu, na którym wezwano sportowców z całych Niemiec do tworzenia klubów turnerskich, postanowiło zakorzenić ideę Friedricha Ludwika Jahna, twórcy ruchu gimnastycznego i nauczyciela gimnazjalnego z Berlina, także w Raciborzu.
18 października 1861 r., w dniu bitwy narodów pod Lipskiem, założono w naszym mieście klub pod nazwą Männer Turn-Verein. Klub ten zmienił później nazwę na Alter Turn-Verein. Z 32 założycieli wybrano prezesa, którym został student Quasigroch. W 1866 r. Quasigroch brał udział jako ochotnik w wojnie prusko-austriackiej. W tym samym czasie kilku członków Alter Turn-Verein (ATV) zorganizowało oddział przeciwpożarowy oraz ratunkowy, które współpracowały ściśle z miejscowymi służbami tego typu. W 1868 r. odbyło się uroczyste poświęcenie sztandaru klubowego. Oryginalne zdjęcia z tej uroczystości zachowały się do 1945 r.
Dzień powstania ATV (18 października) uznano za świąteczny, organizując coroczne uroczystości klubowe. Pierwszymi znanymi działaczami związanymi z klubem byli oprócz Quasigrocha: Riedinger jako wiceprzewodniczący (Stellvetretender Sprecher), Stiller jako Turnwart (trener), Neugebauer jako Protokollführer (sekretarz) i Dehmel jako Kassenwart (skarbnik). Zajęcia gimnastyczne miały się odbywać dwa razy w tygodniu w godzinach od 19 do 21. W zimie ćwiczono w sali. Opłata za nią była stosunkowo niedroga. Koszt jednego wieczoru wynosił 5 srebrnych groszy, płaconych z góry właścicielowi obiektu. Najczęściej były to sale przyjęć w hotelach i gospodach. Często z różnych przyczyn ćwiczenia się nie odbywały.
Sytuacja uległa zmianie na lepsze, gdy klub wydzierżawił w 1884 r. małą salę przy Wilhelmstrasse. Umowę zawarto na okres trzech lat. Opłata za sezon wynosiła 200 marek. Poprawa nie trwała jednak długo. W grudniu 1886 r. rozwiązano umowę. Właściciel hali zażądał wyższego czynszu, a gdy spotkało się to ze sprzeciwem zarządu klubu, zaprzestał oświetlania i ogrzewania obiektu. Klub został tym samym zmuszony do ponownego jednorazowego wypożyczania sal. Sytuacja poprawiła się dopiero w 1894 r., kiedy to miasto wybudowało obszerną salę gimnastyczną, do której ATV wprowadziło się w kwietniu 1894 r. W lecie klub wypożyczał plac ćwiczeń oraz cały zestaw sprzętu gimnastycznego, co wiązało się z poważnym wydatkiem 120 talarów za sezon. Klub chętnie udostępniał plac magistratowi miejskiemu, na którym ćwiczyła młodzież szkół elementarnych. Z tego tytułu nie pobierano od miasta odpłatności.
Już w sierpniu 1862 r. ATV uczestniczył w pierwszych zawodach zorganizowanych w Gliwicach, przez powstały nieco wcześniej górnośląski okręg turnerski (Oberschlesische Turngau). Nawiązano kontakty z innymi organizacjami m. in. śpiewaczymi, organizując często wspólne koncerty. W latach wojen 1864-1871 wielu członków ATV zostało powołanych do służby wojskowej. Pozostali utworzyli wespół ze związkiem strzeleckim trzy kompanie pomocnicze, które zostały przez urząd miasta wyposażone w specjalne opaski i piszczałki. Organizowano pomoc i zbierano datki na rzecz żołnierzy 6. korpusu armijnego armii pruskiej - dla rannych i pozostawionych przez nich rodzin.
Z biegiem lat członków klubu przybywało. W szeregi pozyskiwano ludzi zamożnych, mających znaczenie i pozycję w mieście. Następcą Quasigrocha na stanowisku prezesa został właściciel drukarni i wydawca gazet, radca miejski Paul Riedinger. Po nim prezesurę objął Jelaffke. Od 1882 r. prezesem był młody adwokat Heinrich Böhm. Zastępcą prezesa był w tym czasie nauczyciel z raciborskiego zakładu dla głuchoniemych Dominikus Baier - zapalony fanatyk gimnastyki i bardzo dobry pedagog. W uznaniu zasług i zaangażowania Baiera w rozwój gimnastyki na Górnym Śląsku, wybrano go wkrótce na pierwszego prezesa Górnośląskiego Okręgu Gimnastycznego (Erster Vorsitzender O/S Turngaues). W ATV Ratibor Baier działał przez ponad 40 lat, będąc cały ten czas w zarządzie klubu. Jego zasługą jest powołanie w 1882 r. Alte Herren Riege (dzisiaj nazwalibyśmy ich seniorami) na czele z Albertem Maschke oraz oddziału kobiecego przy ATV Ratibor w roku 1901.
Piotr Sput