Piłka nożna
W 1900 r. został powołany do życia wspomniany już Niemiecki Związek Piłkarski (DFB). W trzy lata później powstał w Raciborzu pierwszy klub piłkarski - SC Ratibor, który w okresie późniejszym zmienił nazwę na Ratibor 03.
Początkowo działał on jako klub niezrzeszony, czyli tzw. Einzelverein, by wkrótce wstąpić w szeregi DFB. W annałach tej organizacji figuruje on jako pierwszy zrzeszony w niej klub piłkarski z Górnego Śląska. Starszym od niego klubem, który jednak do Związku wstąpił później, był SV Germania 01 Königshütte (Królewska Huta obecnie Chorzów), powstały w 1901 r.
Jak więc widać, klub raciborski działał wcześniej niż wiele sławnych później klubów niemieckich m.in. Schalke 04. 16 marca 1906 r. utworzono we Wrocławiu Südostdeutscher Fußballverband (SOFV) czyli Południowo-Wschodnioniemiecki Związek Piłkarski, w skład którego weszły także górnośląskie kluby piłkarskie, tworzące w SOFV tzw. Bezirk Oberschlesien. SOFV wchodził z kolei, jako jeden z ośmiu okręgów, w skład DFB.
Drużyny górnośląskie brały tym samym udział w dwóch szczeblach rozgrywek mistrzowskich - górnośląskich i w ramach SOFV. Górnośląski Związek Piłkarski liczył przed I wojną światową siedemnaście drużyn z 1011 zawodnikami. Po zastoju w latach 1914-1918, Związek rozwijał się, by w latach 1919-1921 zwielokrotnić liczbę zawodników z 1400 do blisko dwunastu tysięcy. W 1909 r. został podzielony na trzy okręgi: Katowice, Bytom i Racibórz.
Okręg raciborski (Gau Ratibor) liczył wówczas cztery drużyny ze 186 piłkarzami, co stanowiło 25 proc. drużyn i 22,5 proc. graczy w okręgu. W tym samym czasie, prócz wspomnianego już Ratibor 03, funkcjonowały w Raciborzu dwa inne kluby piłkarskie. W 1906 r. powstał FC Preussen 06 Ratibor, który w roku swego powstania liczył 35 zawodników. Ratibor 03 miał ich w tym roku 44. W 1907 r. założono trzeci raciborski klub - SC Schlesien Ratibor. W 1910 r. Związek Górnośląski liczył już dziewiętnaście drużyn. Ich liczba przed I wojną nieco spadła.
Najliczniejszym klubem raciborskim (a trzecim w okręgu) był Preussen 06 mający 62 zawodników. Już przed I wojną światową kluby raciborskie rozgrywały mecze międzypaństwowe. Do 1911 r. odbyły się m. in. następujące mecze: Preussen 06 Ratibor - Rapid Troppau 4:3, DSV Troppau - Preussen 06 Ratibor 3:9, Krakowia Krakau - FC Ratibor 0:13, DSV Troppau - Preussen Ratibor 14:2.
W 1912 r. istniały na Górnym Śląsku dwadzieścia trzy kluby piłkarskie. Ratibor 03 miał wtedy 45 członków, a SC Schlesien 28. W 1913 r. prezesem Preussen 06 został Eugen Dehner, który w swojej długoletniej pracy dobrze się klubowi przysłużył. Bezpośrednio przed wybuchem I wojny światowej Górnośląski Okręg Pił-karski liczył już siedem Gauów. Były to: Beuthen (Bytom), Gleiwitz (Gliwice), Hindenburg (Zabrze), Ratibor (Racibórz), Oppeln (Opole), Neustadt (Prudnik) i Neisse (Nysa). Cały okręg wchodził dalej w skład SOFV.
W roku 1921-1922 rozgrywano po raz ostatni w pełnym składzie Mistrzostwa Górnośląskie. I po raz ostatni FC „Preussen” Kattowitz zdobył mistrzostwo, przechodząc następnie w polskie struktury sportowe. W 1922 r. Związek Górnośląski stracił w wyniku podziału prowincji 52 drużyny i 6167 członków. Przy Związku pozostało 18.348 członków. Odpadł całkowicie Gau Kattowitz i część Gau Ratibor.
#nowastrona#
Odtworzenie przebiegu rozgrywek piłkarskich z lat 1922-1933 jest niezmiernie trudne, gdyż całość materiału archiwalnego uległa zniszczeniu w 1945 r., a archiwum SOFV, znajdujące się przed wojną w Poznaniu, nie zostało odzyskane. Do dyspozycji mamy tylko materiał prasowy i wspomnieniowy. Od 1921 r. kierownikiem okręgu (Fußballgau) Ratibor był Alfred Kaschowitz. W 1923 r. do okręgu raciborskiego należało dziewięć drużyn, a w rok później już dwanaście. Prezesem Preussen 06 Ratibor był w tym czasie Emil Kremser. Długoletni prezes tego klubu, wspomniany już Eugen Dehner wycofywał się powoli z czynnej działalności, a za swe zasługi dla piłkarstwa otrzymał list honorowy Niemieckiego Związku Piłkarskiego.
Po I wojnie światowej wspomniany już FC Schlesien Ratibor uległ rozwiązaniu. W Raciborzu powstały jednak nowe kluby, chociażby omówione już oddziały DJK, Ostrog 19 Ratibor, a w 1921 r. Sportfreunde Ratibor 21, którego siedzibą była dzielnica Raciborza Altendorf (Stara Wieś). Raciborzanie „ochrzcili” klub ten nazwą Sportlocken. Klub posiadał boisko przy ulicy Głubczyckiej, za nieistniejącym już dzisiaj cmentarzem żydowskim. Jakość tego obiektu pozostawiała jednak wiele do życzenia. Drużyna Ostrog 19, przezywana przez raciborzan „Die Ostrogoten”, miała swoje boisko na placu gimnastycznym przy Cäcilienstrasse. Plac ten ogrodzony był płotem czterometrowej wysokości.
Preussen 06 Ratibor miał swoje boisko na starym targu krowim przy Troppauerstrasse. Ratibor 03 musiał aż czterokrotnie zmieniać boisko, zanim zadomowił się na dobre przy Schloßstrasse (ul. Zamkowa), niedaleko dawnych koszarów huzarskich. Wybudowany tam w 1926 r. stadion posiadał w tym czasie jako jedyny w Raciborzu miejsca stojące dla publiczności oraz pochyłe zakręty na bieżniach do przeprowadzania wyścigów rowerowych. Ceny biletów wstępu na mecze piłkarskie wahały się w granicach od 30 do 80 fenigów. Zważywszy, że na mecze Ratibor 03 przychodziło często 3000 widzów, a mecze innych klubów cieszyły się także sporą frekwencją, kluby piłkarskie nie miały większych problemów finansowych.
Piłkarze byli w tamtym czasie nieopłacanymi amatorami. Koszty podróży i wyżywienia w meczach wyjazdowych ponosił klub, tak samo jak opłaty za ubiory sportowe oraz ich czyszczenie. W 1928 r. istniały w Raciborzu cztery kluby piłkarskie. Były to:
1) Preussen 06. Liczył 406 członków (296 mężczyzn, 110 kobiet i 61 młodzieży). Oprócz piłki nożnej w klubie uprawiano lekką atletykę, hokej i tenis.
2) Ratibor 03. Liczył on 294 członków (246 mężczyzn, 48 kobiet i 129 młodzieży). Oprócz piłki nożnej uprawiano w klubie tenis i lekką atletykę. 3) Ostrog 19. Liczący 99 członków.
4) Sportfreunde Ratibor 1921. Miał on 160 członków, z czego 90 młodzieży.
Rozgrywki piłkarskie toczyły się w kilku klasach wiekowych. Wśród seniorów (gracze powyżej 18 roku życia), rozróżniano drużyny klasy A i B. Juniorzy grali w 3 klasach: do lat 14 tzw. młodzicy, 14-16 lat zespoły juniorskie B, oraz 16-18 lat juniorzy klasy A. Ogółem raciborskie kluby piłkarskie (nie wliczając sekcji piłkarskich innych klubów) liczyły w 1928 r. 953 zawodników. 43 proc. z nich przypadało na najliczniejszy raciborski klub piłkarski Preussen 06. 45 proc. ogółu członków stanowiła młodzież, a w „Sportlocken” czyli Sportfreunde 21 odsetek ten wynosił aż 56 proc.
#nowastrona#
Barwami klubowymi Ratibor 03 były: żółte spodnie i białe bluzy. Preussen 06 grał w niebiesko-fioletowych spodenkach i żółtych bluzach. Ostrog 19 występował w niebieskich spodniach i białych bluzach, zaś Sportfreunde 21 w zielonych spodenkach i białych koszulkach.
Jak wspomniałem, rozgrywki piłkarskie w Raciborzu cieszyły się zawsze dużym powodzeniem. Najsilniejszym zespołem raciborskim był Ratibor 03. Długie lata grał on w najwyższej lidze Śląskiej (Oberlidze) później (od roku 1933) w nowej lidze śląskiej - Gaulidze. Inne kluby raciborskie występowały w ligach niższych. Warto tu przypomnieć nazwiska graczy raciborskich klubów, z których wielu prezentowało dużą klasę, grając często na różnego rodzaju imprezach w reprezentacji górnośląskiej. Do najlepszych graczy Ratibor 03 zaliczali się: Schulzek (Schemon), Brawanski, Pacharzina, Pernikas, Morawietz, Hans i Max Winkler, w późniejszym okresie zaś: Zwarczina, Kromik, Hölzel, Brzinczek, Grünberg, Kollek, Winkler, Wylezich, Galetzki, Riegel, Kasimirz, Burda, Höhle, Krawietz, Clausen, bracia Mateja. Czołowymi graczami Preussen 06 byli w tym czasie: Libera, Gawenda, Schwarz, Pospiech, Sperka i Kaletta.
1933 rok przyniósł w Niemczech objęcie władzy przez hitlerowców. Cała dotychczasowa struktura sportowa a także piłkarska została zmieniona. Zlikwidowano wszystkie mniejsze związki sportowe, a obszar Niemiec podzielono na szesnaście okręgów sportowych (Sportgaue), ze swoimi kierownikami - Gausportführerami. Racibórz należał do Sportgau IV - Schlesien. Od sezonu „1933” mecze piłkarskie rozgrywano już w nowej formie. Ratibor 03 grał we wspomnianej już Gaulidze, zajmując przy końcu sezonu szóste miejsce. Piłkarze i działacze Ratibor 03 cieszyli się w tym roku nie tylko z szóstego miejsca drużyny, ale także ze spadku z ligi drużyn z Hoyerswerde i Görlitz (Zgorzelec). Cieszono się nie dlatego, że drużyny te nie były lubiane, po prostu było do nich za daleko.
Na mecze wyjazdowe do tych miejscowości trzeba było pokonać koleją ponad 300 km, przesiadając się po drodze dwa razy. Wyprawy te zajmowały cały dzień, a pojedyńczy bilet kolejowy z wszelkimi możliwymi zniżkami kosztował 24,40 mk. W miejsce tych 2 drużyn do Gauligi awansowały Hindenburg (Zabrze) i Haynau (Hojnów), do których było znacznie bliżej. W 1933 r. przypadła 30. rocznica utworzenia Ratibor 03. Na uroczystości jubileuszowe zaproszono drużynę Preussen Zaborze, w której grał reprezentacyjny bramkarz niemieckiej drużyny studenckiej - Bonk. Na rozpoczęcie rozgrywanego z tej okazji meczu piłkę zrzucono z samolotu.
Piotr Sput
Jak więc widać, klub raciborski działał wcześniej niż wiele sławnych później klubów niemieckich m.in. Schalke 04. 16 marca 1906 r. utworzono we Wrocławiu Südostdeutscher Fußballverband (SOFV) czyli Południowo-Wschodnioniemiecki Związek Piłkarski, w skład którego weszły także górnośląskie kluby piłkarskie, tworzące w SOFV tzw. Bezirk Oberschlesien. SOFV wchodził z kolei, jako jeden z ośmiu okręgów, w skład DFB.
Drużyny górnośląskie brały tym samym udział w dwóch szczeblach rozgrywek mistrzowskich - górnośląskich i w ramach SOFV. Górnośląski Związek Piłkarski liczył przed I wojną światową siedemnaście drużyn z 1011 zawodnikami. Po zastoju w latach 1914-1918, Związek rozwijał się, by w latach 1919-1921 zwielokrotnić liczbę zawodników z 1400 do blisko dwunastu tysięcy. W 1909 r. został podzielony na trzy okręgi: Katowice, Bytom i Racibórz.
Okręg raciborski (Gau Ratibor) liczył wówczas cztery drużyny ze 186 piłkarzami, co stanowiło 25 proc. drużyn i 22,5 proc. graczy w okręgu. W tym samym czasie, prócz wspomnianego już Ratibor 03, funkcjonowały w Raciborzu dwa inne kluby piłkarskie. W 1906 r. powstał FC Preussen 06 Ratibor, który w roku swego powstania liczył 35 zawodników. Ratibor 03 miał ich w tym roku 44. W 1907 r. założono trzeci raciborski klub - SC Schlesien Ratibor. W 1910 r. Związek Górnośląski liczył już dziewiętnaście drużyn. Ich liczba przed I wojną nieco spadła.
Najliczniejszym klubem raciborskim (a trzecim w okręgu) był Preussen 06 mający 62 zawodników. Już przed I wojną światową kluby raciborskie rozgrywały mecze międzypaństwowe. Do 1911 r. odbyły się m. in. następujące mecze: Preussen 06 Ratibor - Rapid Troppau 4:3, DSV Troppau - Preussen 06 Ratibor 3:9, Krakowia Krakau - FC Ratibor 0:13, DSV Troppau - Preussen Ratibor 14:2.
W 1912 r. istniały na Górnym Śląsku dwadzieścia trzy kluby piłkarskie. Ratibor 03 miał wtedy 45 członków, a SC Schlesien 28. W 1913 r. prezesem Preussen 06 został Eugen Dehner, który w swojej długoletniej pracy dobrze się klubowi przysłużył. Bezpośrednio przed wybuchem I wojny światowej Górnośląski Okręg Pił-karski liczył już siedem Gauów. Były to: Beuthen (Bytom), Gleiwitz (Gliwice), Hindenburg (Zabrze), Ratibor (Racibórz), Oppeln (Opole), Neustadt (Prudnik) i Neisse (Nysa). Cały okręg wchodził dalej w skład SOFV.
W roku 1921-1922 rozgrywano po raz ostatni w pełnym składzie Mistrzostwa Górnośląskie. I po raz ostatni FC „Preussen” Kattowitz zdobył mistrzostwo, przechodząc następnie w polskie struktury sportowe. W 1922 r. Związek Górnośląski stracił w wyniku podziału prowincji 52 drużyny i 6167 członków. Przy Związku pozostało 18.348 członków. Odpadł całkowicie Gau Kattowitz i część Gau Ratibor.
#nowastrona#
Odtworzenie przebiegu rozgrywek piłkarskich z lat 1922-1933 jest niezmiernie trudne, gdyż całość materiału archiwalnego uległa zniszczeniu w 1945 r., a archiwum SOFV, znajdujące się przed wojną w Poznaniu, nie zostało odzyskane. Do dyspozycji mamy tylko materiał prasowy i wspomnieniowy. Od 1921 r. kierownikiem okręgu (Fußballgau) Ratibor był Alfred Kaschowitz. W 1923 r. do okręgu raciborskiego należało dziewięć drużyn, a w rok później już dwanaście. Prezesem Preussen 06 Ratibor był w tym czasie Emil Kremser. Długoletni prezes tego klubu, wspomniany już Eugen Dehner wycofywał się powoli z czynnej działalności, a za swe zasługi dla piłkarstwa otrzymał list honorowy Niemieckiego Związku Piłkarskiego.
Po I wojnie światowej wspomniany już FC Schlesien Ratibor uległ rozwiązaniu. W Raciborzu powstały jednak nowe kluby, chociażby omówione już oddziały DJK, Ostrog 19 Ratibor, a w 1921 r. Sportfreunde Ratibor 21, którego siedzibą była dzielnica Raciborza Altendorf (Stara Wieś). Raciborzanie „ochrzcili” klub ten nazwą Sportlocken. Klub posiadał boisko przy ulicy Głubczyckiej, za nieistniejącym już dzisiaj cmentarzem żydowskim. Jakość tego obiektu pozostawiała jednak wiele do życzenia. Drużyna Ostrog 19, przezywana przez raciborzan „Die Ostrogoten”, miała swoje boisko na placu gimnastycznym przy Cäcilienstrasse. Plac ten ogrodzony był płotem czterometrowej wysokości.
Preussen 06 Ratibor miał swoje boisko na starym targu krowim przy Troppauerstrasse. Ratibor 03 musiał aż czterokrotnie zmieniać boisko, zanim zadomowił się na dobre przy Schloßstrasse (ul. Zamkowa), niedaleko dawnych koszarów huzarskich. Wybudowany tam w 1926 r. stadion posiadał w tym czasie jako jedyny w Raciborzu miejsca stojące dla publiczności oraz pochyłe zakręty na bieżniach do przeprowadzania wyścigów rowerowych. Ceny biletów wstępu na mecze piłkarskie wahały się w granicach od 30 do 80 fenigów. Zważywszy, że na mecze Ratibor 03 przychodziło często 3000 widzów, a mecze innych klubów cieszyły się także sporą frekwencją, kluby piłkarskie nie miały większych problemów finansowych.
Piłkarze byli w tamtym czasie nieopłacanymi amatorami. Koszty podróży i wyżywienia w meczach wyjazdowych ponosił klub, tak samo jak opłaty za ubiory sportowe oraz ich czyszczenie. W 1928 r. istniały w Raciborzu cztery kluby piłkarskie. Były to:
1) Preussen 06. Liczył 406 członków (296 mężczyzn, 110 kobiet i 61 młodzieży). Oprócz piłki nożnej w klubie uprawiano lekką atletykę, hokej i tenis.
2) Ratibor 03. Liczył on 294 członków (246 mężczyzn, 48 kobiet i 129 młodzieży). Oprócz piłki nożnej uprawiano w klubie tenis i lekką atletykę. 3) Ostrog 19. Liczący 99 członków.
4) Sportfreunde Ratibor 1921. Miał on 160 członków, z czego 90 młodzieży.
Rozgrywki piłkarskie toczyły się w kilku klasach wiekowych. Wśród seniorów (gracze powyżej 18 roku życia), rozróżniano drużyny klasy A i B. Juniorzy grali w 3 klasach: do lat 14 tzw. młodzicy, 14-16 lat zespoły juniorskie B, oraz 16-18 lat juniorzy klasy A. Ogółem raciborskie kluby piłkarskie (nie wliczając sekcji piłkarskich innych klubów) liczyły w 1928 r. 953 zawodników. 43 proc. z nich przypadało na najliczniejszy raciborski klub piłkarski Preussen 06. 45 proc. ogółu członków stanowiła młodzież, a w „Sportlocken” czyli Sportfreunde 21 odsetek ten wynosił aż 56 proc.
#nowastrona#
Barwami klubowymi Ratibor 03 były: żółte spodnie i białe bluzy. Preussen 06 grał w niebiesko-fioletowych spodenkach i żółtych bluzach. Ostrog 19 występował w niebieskich spodniach i białych bluzach, zaś Sportfreunde 21 w zielonych spodenkach i białych koszulkach.
Jak wspomniałem, rozgrywki piłkarskie w Raciborzu cieszyły się zawsze dużym powodzeniem. Najsilniejszym zespołem raciborskim był Ratibor 03. Długie lata grał on w najwyższej lidze Śląskiej (Oberlidze) później (od roku 1933) w nowej lidze śląskiej - Gaulidze. Inne kluby raciborskie występowały w ligach niższych. Warto tu przypomnieć nazwiska graczy raciborskich klubów, z których wielu prezentowało dużą klasę, grając często na różnego rodzaju imprezach w reprezentacji górnośląskiej. Do najlepszych graczy Ratibor 03 zaliczali się: Schulzek (Schemon), Brawanski, Pacharzina, Pernikas, Morawietz, Hans i Max Winkler, w późniejszym okresie zaś: Zwarczina, Kromik, Hölzel, Brzinczek, Grünberg, Kollek, Winkler, Wylezich, Galetzki, Riegel, Kasimirz, Burda, Höhle, Krawietz, Clausen, bracia Mateja. Czołowymi graczami Preussen 06 byli w tym czasie: Libera, Gawenda, Schwarz, Pospiech, Sperka i Kaletta.
1933 rok przyniósł w Niemczech objęcie władzy przez hitlerowców. Cała dotychczasowa struktura sportowa a także piłkarska została zmieniona. Zlikwidowano wszystkie mniejsze związki sportowe, a obszar Niemiec podzielono na szesnaście okręgów sportowych (Sportgaue), ze swoimi kierownikami - Gausportführerami. Racibórz należał do Sportgau IV - Schlesien. Od sezonu „1933” mecze piłkarskie rozgrywano już w nowej formie. Ratibor 03 grał we wspomnianej już Gaulidze, zajmując przy końcu sezonu szóste miejsce. Piłkarze i działacze Ratibor 03 cieszyli się w tym roku nie tylko z szóstego miejsca drużyny, ale także ze spadku z ligi drużyn z Hoyerswerde i Görlitz (Zgorzelec). Cieszono się nie dlatego, że drużyny te nie były lubiane, po prostu było do nich za daleko.
Na mecze wyjazdowe do tych miejscowości trzeba było pokonać koleją ponad 300 km, przesiadając się po drodze dwa razy. Wyprawy te zajmowały cały dzień, a pojedyńczy bilet kolejowy z wszelkimi możliwymi zniżkami kosztował 24,40 mk. W miejsce tych 2 drużyn do Gauligi awansowały Hindenburg (Zabrze) i Haynau (Hojnów), do których było znacznie bliżej. W 1933 r. przypadła 30. rocznica utworzenia Ratibor 03. Na uroczystości jubileuszowe zaproszono drużynę Preussen Zaborze, w której grał reprezentacyjny bramkarz niemieckiej drużyny studenckiej - Bonk. Na rozpoczęcie rozgrywanego z tej okazji meczu piłkę zrzucono z samolotu.
Piotr Sput