"Sportowcy dla Niepodległej" – jest książka o bohaterach, którzy sto lat temu na Górnym Śląsku rozegrali zwycięski "mecz o Polskę"

10 sylwetek

Autorki – Katarzyna Janiszewska, Magdalena Stokłosa i Aleksandra Wójcik – zaprezentowały dziesięć sylwetek sportowców, którzy uczestniczyli w kampanii plebiscytowej i trzech zrywach w latach 1919–1921. – Walczyli z przeświadczeniem, że to tu, na ziemi o ogromnym potencjale gospodarczym, w dużej mierze rozstrzygną się dalsze losy i pomyślność Niepodległej. Ci ludzie rozegrali własną partię w „meczu o Polskę”.

Ryszard Czarnecki, autor przedmowy do książki i wnuk uczestnika Powstań Śląskich, zauważa, że autorki zaprezentowały losy bohaterów z różnych części Polski. – Przyjeżdżali na Górny Śląsk z Krakowa, Poznania czy Lwowa w słusznym przekonaniu, że sport odgrywa ważną rolę w budowaniu tożsamości narodowej na tym terenie.

Polscy sportowcy angażowali się w kampanię przed głosowaniem mającym zdecydować o przynależności Górnego Śląska. W odpowiedzi na apel działaczy plebiscytowych w ciągu niespełna roku powstało 160 klubów sportowych, liczących w sumie aż 15 tys. członków. Ich działalność miała duże znaczenie propagandowe, podobnie jak rozegranie przez czołowe polskie kluby serii pokazowych meczów na Górnym Śląsku. Piłkarze ze Lwowa, Warszawy i Krakowa wygrywali z niemieckimi drużynami, wlewając wiele nadziei w serca Polaków zamieszkujących tereny plebiscytowe. Polacy byli dumni, że Niemcy, którzy w swojej propagandzie wyśmiewali niski poziom naszej kultury fizycznej, musieli zweryfikować swoje opinie i przełknąć gorycz porażki. Sam Wojciech Korfanty stwierdził, że zwycięstwa nad niemieckimi drużynami przysporzyły „dwudziestu tysięcy nowych głosów dla wspólnej sprawy”.

Archeologiczne działanie

Autorki „Sportowców dla Niepodległej” przejrzały setki archiwalnych gazet, wspomnień i biografii bohaterów. Zgromadziły archiwalne zdjęcia, które na potrzeby publikacji zostały poddane cyfrowej koloryzacji. – Nasza praca była trochę archeologicznym działaniem, czasami losy bohaterów próbowałyśmy odtworzyć z bardzo krótkich fragmentów znalezionych w prasie. Nie zawsze udawało się odnaleźć potrzebne informacje, mimo wielu prób nie ustaliłyśmy np. daty śmierci Teofila Paczyńskiego, pioniera Ruchu Chorzów – mówiła Magdalena Stokłosa.

W książce zaprezentowano znaczki wydane w ostatnich latach przez Pocztę Polską, związane z tematem książki. Na okładkę trafiło zdjęcie powstańczego sztandaru „Tobie Polsko”, wykonanego na początku 1920 r. w pracowni przy redakcji „Katolika” w Bytomiu (dziś w zbiorach Muzeum Czynu Powstańczego w Górze Świętej Anny).

Dla młodych sportowców

Bezpłatne egzemplarze publikacji trafiły m.in. do uczniów szkół średnich o profilu sportowym oraz instytucji państwowych. Wydawnictwo jest współfinansowane ze środków Ministerstwa Sportu i Turystyki. Partnerami projektu są Poczta Polska i TAURON Dystrybucja.

– Myślę, że młodzi czytelnicy, do których trafi książka, będą zaskoczeni, jak wszechstronni ludzie wzięli udział w Powstaniach Śląskich. Byli to nie tylko żołnierze i powstańcy, ale też wybitni sportowcy, często pionierzy w swoich dyscyplinach, oraz propagatorzy sportu. Dodatkowo każdy z nich obrał inną ścieżkę zawodową – mamy wśród bohaterów prokuratora, lekarza, pisarza i pedagoga. Sto lat temu sportowcy potrafili godzić wiele ról w swoim życiu, ale na pierwszym miejscu zawsze stawiali ojczyznę.

Kolejna publikacja

To już czwarta publikacja z serii „Sportowcy dla Niepodległej”. W ubiegłych latach Instytut Łukasiewicza wydał książki poświęcone najwybitniejszych sportowcom II RP (2018 – z okazji stulecia odzyskania niepodległości przez Polskę), bohaterom II wojny światowej (2019 – w ramach obchodów 80. rocznicy wybuchu wojny) i wojny polsko-bolszewickiej (2020 – z okazji stulecia Bitwy Warszawskiej). Więcej informacji o projekcie można znaleźć na stronie www.SportowcyDlaNiepodleglej.pl.

^{źródło: Fundacja Instytut Łukasiewicza, oprac. (d)}