Numer: 35 (645)
Data wydania: 24.08.04
Tajemnicze zdjęcie
W wielu publikacjach związanych z działaniami wojennymi pod Raciborzem w 1945 r. pojawia się tajemnicze zdjęcie. Przedstawia ono grupę oficerów niemieckich. Znajdywane w różnych książkach podpisy pod zdjęciem są dalece rozbieżne: dowództwo twierdzy Racibórz, dowództwo garnizonu raciborskiego, wreszcie dowództwo zgrupowania wojsk niemieckich w Raciborzu. Piotr Sput rozwiązuje część tej pasjonującej zagadki.
Wydaje się, że zagadka tego zdjęcia jest szalenie trudna do rozwiązania. Wyjaśnić by ją mogły tyko osoby zainteresowane, znajdujące się na zdjęciu, lub żmudne badania archiwalne. Jedno, co można powiedzieć na pewno to to, że na fotografii znajduje się (trzeci z prawej w dolnym rzędzie) pułkownik Heinrich Georg Hax, od 5 stycznia 1945 roku dowódca 8 niemieckiej dywizji pancernej. Rozwiązanie tkwi w pagonach
Gdzie i kiedy zdjęcie zostało zrobione? Tego nie da się wyjaśnić bez precyzyjnych danych źródłowych. W Niemczech ukazały się w ostatnich latach dwa duże opracowania traktujące o losach 8 dywizji pancernej pióra: W. Haupta Die 8 Panzer-Division im Zweiten Weltkrieg (Friedberg 1987) oraz R. Kindela Die 8 Panzer-Division der Deutschen Wehrmacht (1938-1945) (Sprockhövel 1992). Pozycje te są trudno dostępne, ale okazałyby się z pewnością cenne w badaniach nad przebiegiem działań wojennych na Raciborszczyźnie w 1945 roku. Przyczyniłyby się też do ostatecznego wyjaśnienia wątpliwości i wielu niewiadomych związanych z naszym tajemniczym zdjęciem.
Z bardzo dużym prawdopodobieństwem możemy powiedzieć, że zdjęcie owo zostało zrobione pomiędzy 8 marca 1945 a 1 kwietnia tegoż roku. Na szyi pułkownika Haxa wisi krzyż rycerski (Ritterkreuz). Dowódca 8 dywizji pancernej otrzymał go 8 marca 1945 roku, prawdopodobnie za zasługi bojowe podczas walk swej dywizji z Rosjanami pod Wrocławiem. Zdjęcie nie mogło też powstać później niż 1 kwietnia 1945 roku. W tym bowiem dniu pułkownik Hax otrzymał nominację na stopień generała-majora, na zdjęciu zaś nosi mundur i dystynkcje pułkownika.
Jeżeli chodzi o miejsce, gdzie zdjęcie to mogło zostać wykonane, to wiadomo nam, że 8 dywizja pancerna, wchodząca do stycznia 1945 roku w skład 6 armii południowego zgrupowania (Heeresgruppe Süd) wojsk niemieckich, została pod koniec stycznia przetransportowana w kilku rzutach pod Racibórz w celu wzmocnienia tutejszej linii frontu. Jej sztab kwaterował wówczas w Knittels Hotel, dziś Hotel Polonia znajdujący się na placu Dworcowym niedaleko dworca kolejowego. Walczyła ona w naszym rejonie do połowy lutego. Przetransportowano ją następnie na zagrożony odcinek frontu pod Wrocławiem. W pierwszej połowie marca 8 dywizję pancerną wysłano z powrotem na front górnośląski, gdzie zajęła stanowiska bojowe w okolicy Żor. Transporty tejże dywizji przejeżdżały wtedy ponownie przez Racibórz. Jest możliwe, że sztab dywizji kwaterował krótko w naszym mieście po raz drugi. Wtedy też mogło powstać nasze zdjęcie. Jest rzeczą niemal pewną, że powstało ono albo na Dolnym Śląsku, albo też w okolicach Raciborza, Żor lub Rybnika.
Pancerniacy olimpijczycy
Warto dodać, że dowódcy dwóch niemieckich dywizji pancernych, które w roku 1945 walczyły pod Raciborzem byli znakomitymi sportowcami - zdobywcami medali olimpijskich. Pierwszym z nich był wspomniany już generał Heinrich Georg Hax. Urodził się 24 stycznia 1900 roku w Berlinie. Jego ojciec, Geoeg Hax był znanym działaczem sportowym, twórcą podstaw niemieckiej piłki wodnej, działaczem sportowym, olimpijczykiem, uczestnikiem 2. Igrzysk Olimpijskich ery nowożytnej z roku 1900 w Paryżu.
Heinrich wybrał karierę wojskową, zajmując się jednak czynnie sportem. Jako oficer Reichswehry (armii niemieckiej) był uczestnikiem trzech Igrzysk Olimpijskich. W roku 1928 startował w Amsterdamie w konkursie pięcioboju nowoczesnego. W olimpijskiej ekipie niemieckiej na igrzyskach amsterdamskich znajdował się również raciborzanin - Erich Stoschek, zdobywca 8 miejsca w olimpijskim konkursie rzutu oszczepem. Na kolejnych olimpiadach, w roku 1932 w Los Angeles i w roku 1936 w Berlinie, Heinrich Hax uczestniczył w konkursie strzeleckim z pistoletu szybkostrzelnego, zdobywając dwukrotnie srebrne medale.
Podczas II wojny światowej walczył na wielu frontach, był oficerem sztabowym, dowódcą związków pancernych, od stycznia 1945 roku dowodził 8 dywizją pancerną. W latach 1945-1955 przebywał w niewoli sowieckiej. Po powrocie do Niemiec został w roku 1956 dowódcą 3 dywizji pancernej nowo powstałej Bundeswehry. W roku 1958 objął stanowisko zastępcy dowódcy III kopusu Bundeswehry. W roku 1961 przeszedł w stan spoczynku. Zmarł w roku 1969.
Równie ciekawą postacią był dowódca 20. dywizji pancernej, generał Hermann von Oppeln-Bronikowski. Urodził się 2 stycznia 1899 roku w Berlinie, w rodzinie majora armii cesarskiej. Brał udział w walkach podczas I wojny światowej. Walczył też w roku 1919 po stronie niemieckiej podczas I Powstania Górnośląskiego. Od dzieciństwa pasjonowały go konie. Służył w kilku oddziałach kawaleryjskich Reichwehry. W latach 1933-1936 rotmistrz (Rittmeister) von Bronikowski był nauczycielem jazdy i adiutantem w słynnej szkole jazdy w Hannowerze. Uczestniczył, reprezentując barwy Niemiec, w wielu największych zawodach jeździeckich. Jego największym sukcesem sportowym było zdobycie w roku 1936 na olimpiadzie w Berlinie złotego medalu w drużynowym konkursie ujeżdżania.
Po wybuchu II wojny światowej dowodził różnymi oddziałami rozpoznania, następnie pancernymi. Walczył na froncie wschodnim, m.in. w wielkiej bitwie pancernej pod Kurskiem oraz zachodnim. W lipcu 1944 roku, dowodząc 22 puł-kiem pancernym, przez miesiąc odpierał ataki alianckich wojsk inwazyjnych w okolicy miasta Caen. Tam miały miejsce najkrwawsze i najbardziej znane zmagania wojsk inwazyjnych z armią niemiecką. Von Oppeln-Bronikowski był jednym z najlepszych dowódców wojsk pancernych.
Za swe zdolności dowódcze i męstwo był wielokrotnie odznaczany najwyższymi niemieckimi odznaczeniami wojskowymi, m.in. podwójnie (podczas I i II wojny światowej) Krzyżami Żelaznymi I i II klasy, Krzyżem Rycerskim, Złotym Krzyżem Niemieckim, Liśćmi Dębowymi oraz Mieczami do Krzyża Rycerskiego. Jako dowódca 20. dywizji pancernej walczył na początku 1945 roku pod Raciborzem.
Do końca wojny dywizja ta walczyła na Dolnym Śląsku. 18 maja 1945 roku von Oppeln-Bronikowski dostał się do niewoli amerykańskiej. Zwolniono go w roku 1947. Osiadł w Giessbach na Bawarii, gdzie zmarł w roku 1966.
Piotr Sput