Mikołaj Rodziewicz… i ród Rodziewiczów. Część III

Korespondencja z Facebooka

Kilka miesięcy temu za pośrednictwem mediów społecznościowych odezwał się do mnie mieszkający w Warszawie Włodzimierz Rodziewicz, który natrafiwszy na mój artykuł, zasygnalizował, że ma sprawę dotyczącą majora. Odpowiadając, nakreśliłem pokrótce genezę powstania pierwszego artykułu, po czym zapytałem czy jest może dalekim krewnym uczestnika rewolucji? Okazało się, że kuźniańskiego majora i mojego rozmówcę łączy tylko nazwisko, zaś sam pan Włodzimierz jest członkiem Rodowego Stowarzyszenia Rodziewiczów, który zajmuje się genealogią rodu. W otrzymanej od niego korespondencji mejlowej czytamy: „Opracowałem ponad 100 gałęzi, które czasami łączą się w jedną. Gałęzie i groby znajdują się na mojej stronie www.rodziewicz.waw.pl, a inne info na stronie oficjalnej Stowarzyszenia www.rsrod.pl. O Mikołaju, o którym znalazłem wzmiankę dzięki Pana artykułowi, niestety nic nie wiem. Nie znam jego rodziny (imion, rodziców, rodzeństwa) itd...”.

Kresowa Atlantyda

Przyznam, że i ja początkowo nie miałem wiedzy odnośnie najbliższej rodziny Mikołaja Rodziewicza. Światełko w tunelu pojawiło się dzięki prof. Stanisławowi Sławomirowi Niciei, który w XIII tomie monumentalnego dzieła pod tytułem „Kresowa Atlantyda” zamieścił rozdział poświęcony uzdrowiskowej miejscowości Druskienniki, w których to w 1897 r. urodził się właśnie przyszły major. W rozdziale tym nie ma co prawda nic o Mikołaju Rodziewiczu, za to wymienieni są gen. Eugeniusz Rodziewicz oraz jego żona Wilhelmina, którzy wchodzili w skład Zarządu Zdrojowiska.

Zadaniem historyka jest – zwłaszcza, jeśli pojawią się ku temu przesłanki – zgłębiać każdy napotkany trop. Zacząłem więc od próby odnalezienia w internecie jakiejkolwiek wzmianki nt. Eugeniusza Rodziewicza. Na jednej ze stron trafiłem na dość obszerny biogram, z którego wynika, że człowiek ten urodził się w 1872 r. Tbilisi (dziś stolica i największe miasto Gruzji). Był oficerem armii rosyjskiej oraz generałem dywizji Wojska Polskiego. Żonaty z wymienioną wyżej Wilhelminą zd. Tilzman , mieli trójkę dzieci: Mikołaja (ur. w 1897 r.), Marię (ur. w 1898 r.) oraz Alfreda (ur. w 1913 r.).

Potwierdzeniem tego, że Eugeniusz Rodziewicz jest ojcem Mikołaja jest też jeden z listów, jakie oficer wysyłał do Urszuli Chrząszcz z Oflagu VIII A, a które przywołałem w poprzednim artykule: „Pochodzę z rodziny wojskowej. Ojciec był generałem polskim, jak również większa część przodków. Z rodziny pozostała mi tylko siostra. Brat poległ w Warszawie. Macocha jest w Finlandii u rodziny, gdzie ja również spędziłem dzieciństwo, bo ojciec pełnił tam przed wojną światową służbę w wojsku rosyjskim”. W ten sposób kolejna luka w życiorysie M. Rodziewicza została wypełniona. Tyle, że nie ostatnia. Ale o tym za chwilę.

E-mail na prywatną skrzynkę. Nadawcą Leszek Rodziewicz

Krótko po wymianie mejli z Włodzimierzem Rodziewiczem, na prywatną skrzynkę otrzymałem wiadomość od Leszka Rodziewicza z Ostródy, który jest wiceprzewodniczącym Rodowego Stowarzyszenia Rodziewiczów. Prosząc o kontakt, podał swój numer telefonu, na który postanowiłem niezwłocznie zadzwonić. W trakcie rozmowy pan Leszek nawiązując do mojego pierwszego artykułu powiedział, że brak w nim informacji na temat międzywojennej działalności Mikołaja Rodziewicza. Miał rację. W tekście tym zawarłem bowiem zdanie: „Okres międzywojenny w życiu Rodziewicza jest praktycznie nieznany”, gdyż w czasie zbierania informacji do artykułu, nie udało dotrzeć się do pełnych danych. I tu pojawił się następny element układanki. W drugim mejlu otrzymałem od swojego rozmówcy notatkę, w której punkt po punkcie wyszczególnione są etapy wojskowej aktywności Mikołaja, którą przytaczam poniżej:

„Mikołaj Rodziewicz, ur. 16 maja 1897 r. w Druskiennikach. Syn Eugeniusza (generała WP) i Wilhelminy z Tilzmanów. Absolwent szkoły średniej. W Wojsku Polskim od listopada 1918 r. Walczył na froncie wojny polsko-bolszewickiej 1919 – 1920. Po wojnie zweryfikowany w stopniu porucznika służby stałej artylerii ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 r. Służył w IV Dywizjonie Artylerii Konnej. Awansowany 1 lipca 1923 r. do stopnia kapitana służby stałej artylerii. W 1923 r. służył w Obozie Szkolnym Artylerii w Toruniu z przydziałem do Szkoły Podoficerów Zawodowych Artylerii na stanowisko instruktora. W 1924 r. przeniesiony do 11. Dywizjonu Artylerii Konnej. Odkomenderowany do obozu szkolnego artylerii służy nadal jako instruktor w Szkole Strzelania Artylerii w Toruniu. W 1925 r. ponownie w 11. Dywizji Artylerii Konnej, skąd został przeniesiony do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie z równoczesnym przeniesieniem do Kadry Oficerów Artylerii. Z dniem 1 września 1929 r. przeniesiony z Wyższej Szkoły Wojennej na stanowisko oficera sztabu 20. Dywizji Piechoty w Baranowiczach. W październiku 1931 r. przeniesiony ze sztabu 20. Dywizji Piechoty do 20. Pułku Artylerii Lekkiej w Prużanie z przydziałem do I dywizjonu stacjonującego w Baranowiczach. W kwietniu 1933 r. przeniesiony z 20. Pułku Artylerii Lekkiej do 9. Dywizjonu Artylerii Konnej w Baranowiczach na stanowisko dowódcy baterii. Awansowany do stopnia majora służby stałej artylerii 1 stycznia 1936 r. Przesunięty w 1936 r. na stanowisko zastępcy dowódcy 9. Dywizjonu Artylerii Konnej. W latach 1938 – 1939 pełnił funkcję I zastępcy dowódcy 9. Dywizjonu Artylerii Konnej. W kampanii wrześniowej 1939 r. brał udział na stanowisku oficera sztabu artylerii 41. Rezerwowej Dywizji Piechoty”.

Umowa Rodziewicz – Delwig

Leszek Rodziewicz zaznaczył ponadto, że ojciec Mikołaja, gen. dyw. Eugeniusz Rodziewicz miał znaczący udział w pertraktacjach rozejmowych kończących wojnę ukraińsko-polską, które podjęto w czerwcu 1919 r. we Lwowie. Stał bowiem na czele polskiej delegacji mającej wynegocjować pokój. Stronę ukraińską reprezentował gen. Serhij Delwig. Układ o zawieszeniu broni i ustaleniu linii demarkacyjnej został podpisany nocą, 16 czerwca 1919 r. Na mocy zawartej umowy obie walczące strony zobowiązywały się do zaprzestania działań wojennych 21 czerwca 1919 r. o 6.00. Ostatecznie, porozumienie – z uwagi na zdecydowany sprzeciw dowództwa Ukraińskiej Armii Halickiej – nie wszedł w życie.

Rok później, w kwietniu 1920 r. gen. Eugeniusz Rodziewicz został na własną prośbę przeniesiony do rezerwy i został członkiem kierownictwa Zakładów Amunicyjnych „Pocisk” S.A. w Warszawie. Zmarł 7 listopada 1934 r. w Druskiennikach. Spoczął na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A18–5–1). Na tej samej nekropolii pochowany został również młodszy brat Mikołaja, por. Alfred Rodziewicz, o którym w przywołanym wyżej liście wspomina major. Alfred zginął 25 września 1939 r. Spoczywa w zbiorowej mogile wraz z innymi towarzyszami broni (kwatera A25–1–119).

Nieznane jak dotąd są losy Marii Rodziewicz, siostry Mikołaja, który – jak wynika z listów pisanych z obozu – wielokrotnie niepokoił się o nią (pisaliśmy o tym w poprzednim artykule). Według Leszka Rodziewicza, Maria przeżyła wojnę i prawdopodobnie osiadła w Gdańsku.

Oficer nauczycielem j. rosyjskiego i historii

Major Mikołaj Rodziewicz opuścił obóz jeniecki na przełomie kwietnia i maja 1945 r. Do Polski wrócił rok później. Którędy wiodła droga do Ojczyzny oraz co zdecydowało o tym, że osiadł w Kuźni Raciborskiej? Ustalenie tych informacji jest dziś niezwykle trudne, zwłaszcza że były uczestnik rewolucji październikowej do końca życia pozostał kawalerem i zmarł bezpotomnie.

Dla mieszkańców Kuźni Raciborskiej był jednak postacią znaczącą. Poza tym, że zawodowo związał się z Fabryką Obrabiarek „Rafamet”, uczył też w przyzakładowej szkole. Dowiadujemy się tego z wydanej w grudniu 2020 r. książki zatytułowanej „Kuźnia Raciborska. Przeszłość i teraźniejszość”. W rozdziale autorstwa Jana Kluski poświęconym historii szkolnictwa czytamy: „Szkoła Przemysłowa Raciborskiej Fabryki Obrabiarek w Kuźni Raciborskiej zorganizowała się w roku szkolnym 1947/48 [...] W skład grona pedagogicznego weszli: [...] ob. Rodziewicz – nauczyciel historii [...]”. I dalej: „Rok szkolny 1950/51 [...] Pracuje 9 nauczycieli teorii. Języka rosyjskiego uczy pracownik fabryki – Mikołaj Rodziewicz (emerytowany major Wojska Polskiego)” . A, kiedy ukończył swą drogę zawodową, był często zapraszany do szkół jako świadek wydarzeń z roku 1917 oraz lat 1939 – 1945. Dziś, gdy sylwetka majora została za pośrednictwem m.in. „Nowin Raciborskich” nieco przypomniana, mieszkańcy w rozmowach ze mną przypominają sobie starszego, wysokiego i szczupłego pana, spacerującego ulicami Kuźni Raciborskiej.

Na koniec tej „trylogii” warto jeszcze dodać, że maju tego roku, w 124. rocznicę urodzin mjr. Mikołaja Rodziewicza na jego nagrobku – dzięki kuźniańskiemu kołu Towarzystwa Miłośników Ziemi Raciborskiej – pojawiła się nowa tabliczka, na której – prócz dat – zamieszczono w punktach najważniejsze wydarzenia z życia M. Rodziewicza oraz zdjęcie samego oficera.

Bartosz Kozina