Sanatorium w wodzisławskim lesie

„Dla uniknięcia zapachów z nocników należy je rano dobrze wymyć i w ciągu dnia zostawić w pomieszczeniu do tego służącym. Należy przestrzegać wyznaczonych godzin pobudki, pójścia spać, spacerów i posiłków. Bezwzględnie należy zachowywać ciszę w porze spania i leżakowania” – oto fragmenty niezwykle rygorystycznego regulaminu sprzed około stu lat dla pacjentów wodzisławskiego Szpitala Chorób Płuc im. dr. Alojzego Pawelca. Dzisiaj taki regulamin wywołałby pewnie rewolucję...

 

 

Tymczasem kilkadziesiąt lat temu chorzy w szpitalu na Wilchwach sami musieli dbać o porządek w swoich salach i pod żadnym pozorem nie mogli wzniecać kurzu. Zabronione było wykonywanie wszelkich czynności wytwarzających kurz, takich jak m.in. czyszczenie ubrania czy butów. Wszak w tym sanatorium leczone były choroby płuc. Pacjenci nie mogli też chodzić w butach po pokojach, a przy korzystaniu z ubikacji musieli zachować nadzwyczajną czystość.

 

Okrągłe kąty ścian

 

Stary regulamin wodzisławskiego szpitala, a także wiele innych ciekawych dokumentów z dawnych czasów, przypomniał w swojej pracy magisterskiej Krzysztof Karnowka, współpracownik wodzisławskiego Muzeum. Autor pracy jako pierwszy podjął się zbadania i opracowania  historii sanatorium na Wilchwach. „Dla uniknięcia zbierania się dużej ilości kurzu, w całym budynku głównym jak i w pokojach chorych starano się unikać jakichkolwiek wgłębień przy drzwiach i oknach, szufladach, zamkach, poręczach. Aby ten cel osiągnąć proponowano nawet zaokrąglić kąty ścian. Z tych samych powodów zrezygnowano również z firan i zasłon w oknach” – pisze Krzysztof Karnowka.

 

Plewili dla zdrowia

 

Gdyby tak dzisiaj cofnąć czas o sto lat, zobaczylibyśmy tutaj tłumy pacjentów odpoczywających w zupełnej ciszy na drewnianej werandzie. Nie wolno im było rozmawiać, a ciszę przerywał jedynie gong wzywający na posiłki. „Chorzy spędzali znaczną część swojego czasu na terenie otaczającego szpital lasu. Leżakowanie stosowano w tej placówce jeszcze do lat siedemdziesiątych. Codzienne spacery oraz wykonywanie drobnych prac w ogrodzie były elementem leczenia” – czytamy w historycznej pracy Krzysztofa Karnowki.

 

 

 „Szpital w latach 1898–1922 tętnił życiem. Według sprawozdań lekarskich średni czas oczekiwania na leczenie w wodzisławskiej placówce w 1913 roku wynosił około 3– 4 tygodni. Wszystkie łóżka szpitalne były przez cały rok zajęte” – pisze dalej autor. Co ciekawe, chory nie mógł być przyjęty z jedną koszulą nocną w torbie. Musiał posiadać komplet czystych ubrań, płaszcz przeciwdeszczowy, przynajmniej 1 parę mocnych butów,1 parę mocnych kapci, 6 bawełnianych lub lnianych koszul i 3 wełniane koszule, 2 pary koszul nocnych, 6 par wełnianych pończoch lub skarpet, 12 bawełnianych lub lnianych chustek. Wszystko musiało być wyraźnie oznaczone inicjałami.

 

 

Szpital chorób płuc w Wodzisławiu powstał w 1898 roku, w czasach, kiedy gruźlica zbierała największe swoje żniwo. Umierały tysiące ludzie. „Zarząd Związku Lecznic Chorób Płuc Rejencji Opolskiej podjął starania o wybranie odpowiedniej lokalizacji (…) Największą aprobatę zdobyła oferta miasta Wodzisławia Śląskiego. Ówczesne władze miejskie zdecydowały się przekazać nieodpłatnie obszar pod budowę o powierzchni 1,6 hektara, później powiększony na drodze wykupu do 5 hektarów, który wraz z otaczającym zagajnikiem wyniósł w sumie około 25 hektarów. Obszar ten jest usytuowany wzdłuż dzisiejszej ulicy Brackiej” – pisze Krzysztof Karnowka. Autor opisuje też m.in. uroczystość otwarcia szpitala, wymienia wielu znakomitych gości, przedstawia rozwój sanatorium, jego rozbudowę, funkcjonowanie, nowoczesne rozwiązania, pracowników, a także wiele ciekawostek związanych z tym miejscem. – Dziękuję za pomoc Weronice Lach – Witych, obecnej dyrektor Wojewódzkiego Szpitala Chorób Płuc w Wodzisławiu, która pomogła mi w zbieraniu materiałów do pracy. Dziękuję też żonie i córce dr Janickiego – dodaje Krzysztof Karnowka. 

 

Milowy krok

 

W swojej pracy sięgnął do wielu cennych źródeł. Zbadał archiwa w Raciborzu, Opolu i Katowicach. Korzystał także ze zbiorów prywatnych, m.in. dra Józefa Janickiego, wieloletniego dyrektora szpitala. Dotarł do unikatowych zdjęć i dokumentów m.in. potwierdzających budowę wraz z pierwszym planem zagospodarowania i rozmieszczenia budynków szpitalnych. – To milowy krok przy odtwarzaniu historii naszego miasta, efekt żmudnych poszukiwań  – podsumowuje pracę o sanatorium Sławomir Kulpa, dyrektor wodzisławskiego Muzeum. – Niestety w archiwach Wodzisławia trudno coś znaleźć, gdyż wiele dokumentów uległo zniszczeniu – dodaje dyrektor Kulpa.

 

Iza Salamon