Nowiny.pl
Nowiny.pl Regionalny Portal Informacyjny. Codzienny serwis newsowy z terenu Subregionu Zachodniego woj. śląskiego (powiat raciborski, wodzisławski, rybnicki, jastrzębski i żorski).
JastrzebieOnline.pl
JastrzebieOnline.pl JastrzebieOnline.pl to najczęściej odwiedzany portal z Jastrzębie-Zdroju. Codziennie tysiące mieszkańców miasta dowiaduje się od nas o wydarzeniach dziejących się w Jastrzębiu.
eZory.pl
eZory.pl eZory.pl to nowy portal o Żorach stworzony z myślą o dostarczaniu najświeższych i aktualnych informacji lokalnych dla mieszkańców Żor, dotyczących wydarzeń kulturalnych, społecznych, sportowych oraz ważnych informacji miejskich.
AgroNowiny.pl
AgroNowiny.pl Regionalny portal dla rolników. Najnowsze Wiadomości dla rolników, ceny i fachowe porady. Produkcja rolna, hodowla, uprawy, aktualne cenniki rolnicze, technika rolnicza, prawo i agrobiznes.
HistoriON.pl
HistoriON.pl HistoriON to portal dla pasjonatów lokalnej historii. Odkryj fascynującą historię naszego regionu - ciekawe artykuły, wydarzenia, ikony PRL-u, kartka z kalendarza, bohaterowie lokalni, ludzie tej ziemi i biografie na nowym portalu HistoriON.pl
Praca.nowiny.pl
Praca.nowiny.pl Regionalny serwis z ogłoszeniami o pracę oraz informacjami w rynku pracy. Łączymy pracowników i pracodawców w całym regionie.
RowerON
RowerON Projekt „RowerON – wsiadaj na koło, będzie wesoło” to promocja regionu, jego walorów przyrodniczo-kulturowych, infrastruktury rowerowej oraz zachęcenie mieszkańców do aktywnego i zdrowego spędzania czasu.
InspiratON
InspiratON Projekt edukacyjno-medialny „InspiratON – Czas na Zawodowców”, który pomaga uczniom wybrać dobrą szkołę, ciekawy zawód, a potem znaleźć pracę lub założyć własną firmę.
Kupuję - smakuję
Kupuję - smakuję Projekt „Kupuję - smakuję. Wybieram polskie produkty” promujący lokalnych i regionalnych producentów żywności oraz zakupy polskich produktów.
Sport.nowiny.pl
Sport.nowiny.pl Serwis sportowy z regionu. Piłka nożna, siatkówka, koszykówka, biegi. Wyniki, tabele, zapowiedzi.
Sklep.nowiny.pl
Sklep.nowiny.pl Sklep.Nowiny.pl powstał w odpowiedzi na coraz szersze potrzeby naszych czytelników i mieszkańców regionu. Zapraszamy na zakupy wyjątkowych limitowanych produktów!
Instytut Rozwoju Inspiraton
Instytut Rozwoju Inspiraton Instytut powołaliśmy do życia w odpowiedzi na rosnące zapotrzebowanie na przystępne kursy online rozwijające kompetencje zawodowe. Naszą misją jest tworzenie kursów wspierających rozwój kariery naszych kursantów.
Numer: 1 (1102) Data wydania: 04.01.22
Czytaj e-gazetę

Smaczki roku

Miniony rok obfitował w wiele ważnych wydarzeń. Jednym z nich na pewno jest pojawienie się nowych inwestorów. Jako mieszkańcy powiatu zmagaliśmy się z naturalnymi kataklizmami i ekonomicznymi niespodziankami. Okazywaliśmy wielkoduszność, ale też nie brakowało wśród nas ludzi małostkowych. Osiągaliśmy spore sukcesy i spektakularne porażki. Poniżej przygotowaliśmy tradycyjne podsumowanie roku 2021 w powiecie wodzisławskim.

Akcja pomocowa roku

O tym dramatycznym wypadku było głośno w całym regionie. 12 lipca tego roku w Bukowie pod kołami ciężarowej naczepy, pędzącej drogą wojewódzką, znalazł się 11–letni chłopiec. Jego stan był bardzo ciężki. Lądował śmigłowiec LPR. Aby pomóc zebrać pieniądze na rehabilitację, Mirosław Szewczyk i Michał Błaszczok w ostatni weekend sierpnia wsiedli na rowery i do końca września objechali całą Polskę. Każdego dnia przemierzali 120 km, Michał trasę układał sam, wspomina że pomógł mu kolega, który w zeszłym roku już pokonał tą drogę na rowerze. Wyruszyli z Rydułtów w ostatnią sobotę sierpnia, nocowali w namiotach i prywatnych kwaterach.

Bezczynność roku

Na działce położonej przy ul. Górniczej w Wodzisławiu Śl., tuż za szybem „Jedłownik II”, wciąż tli się ogień. Problemem jednak nie ma kto się zająć. W toku prowadzonych przez naszą redakcję działań w tej sprawie okazało się, że ani Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Katowicach, ani Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach nie podejmą odpowiednich kroków, ponieważ nie leżą one w ich kompetencjach. Wodzisławskie Biuro Zarządzania Kryzysowego podjęło jednak działania zmierzające do ograniczenia dostępności do zapożarowanego terenu.

Budowa roku

Z początkiem września na terenie strefy przemysłowej w Gorzyczkach firma Panattoni, rozpoczęła przygotowanie terenu pod budowę hali magazynowej. Od połowy września trwają tam prace związane z wyrównaniem terenu, na budowie pracuje ciężki sprzęt. Jak powiedzieli inżynierowie Panattoni pracujący w Gorzyczkach, powstanie tam magazyn, do którego będą przychodziły paczki z całego świata. Na jednej zmianie ma pracować 500 osób, co w systemie 3–zmianowym daje około 1500 zatrudnionych. Rekrutacja ma ruszyć w połowie 2022 roku.

Cenowy absurd roku

Koszty ogrzewania. Rosną ceny gazu, energii, ale chyba najbardziej wszystkich zaskoczyły ceny węgla, które w naszym regionie osiągają poziom nawet 1600 zł za tonę „czarnego złota”. Ten kupowany prosto z kopalni jest co prawda o połowę tańszy, ale bardzo trudno go dostać, bo go… brakuje. A skoro czegoś brakuje to ceny, wiadomo, lecą do góry.

Decyzja roku

Podczas sesji rady miasta Pszów procedowano dwie uchwały o podwyżkach wynagrodzeń. Jedna z uchwał – o wynagrodzeniu burmistrza miasta – była wymuszona nowymi przepisami i radni musieli podwyższyć burmistrzowi wypłatę, choć do minimalnego poziomu. Co innego z dietami radnych, bo tej uchwały nie musieli głosować. I większość radnych w Pszowie była przeciw podwyżkom. Tym samym Pszów jest jednym z tylko dwóch samorządów w Polsce, w których radni nie przyznali sobie podwyżek.

Doping roku

Wójt Gminy Lubomia Czesław Burek dał mieszkańcom nieco ponad 3,5 miesiąca na podłączenie się do kanalizacji pod groźbą kary administracyjnej w wysokości do 10 tys. zł, a w skrajnych przypadkach do 50 tys. zł. Termin wydawał się nierealny. Informacja do mieszkańców poszła w połowie stycznia z czasem na wykonanie przyłącza do końca kwietnia. Nie dość, że zima i wczesna wiosna to pora niezbyt dobra na roboty ziemne, to jeszcze trudno było znaleźć wykonawców. Wójt nie ukrywał jednak, że przede wszystkim chodziło mu o zdopingowanie mieszkańców, by ci nie odkładali sprawy na „święte nigdy”. Doping okazał się ponoć skuteczny. Skutecznie też udało się wójtowi mieszkańców wkurzyć.

Ekolodzy roku

Temat rozwoju budownictwa mieszkaniowego w Wodzisławiu Śl. wałkowany jest od kilku miesięcy. Już na początku dyskusji doszło do konfliktu między grupą wodzisławian a miastem po tym, jak magistrat zapowiedział budowę przy ul. Stefana Batorego mieszkań komunalnych. Pomysł oprotestowali głównie mieszkańcy okolicznych osiedli, w tym przede wszystkim domków szeregowych. Powód? Nie zgadzają się na wycinkę samosiejek, które miałyby ustąpić miejsca nowym blokom mieszkalnym. Odbyła się w tej sprawie debata, były też konsultacje społeczne. Ostateczna decyzja w tej sprawie nie została jednak jeszcze podjęta.

Falstart roku

17 lipca po trwającej ponad rok modernizacji oddano do użytku basen w Połomi. Dla mieszkańców na zachętę przygotowano atrakcyjne promocje na wejście… a dwa dni później basen ponownie zamknięto. Bo doszło do awarii systemu uzdatniania wody, który akurat w ramach modernizacji wymieniony został tylko częściowo. Ostatecznie basen ponownie został otwarty 3 sierpnia. Akcja promocyjna została przedłużona.

Harcerze roku

Są pełni energii, społecznie zaangażowani i są mistrzami. Te słowa pokrótce charakteryzują 5. Wodzisławską Drużynę Harcerzy „Wilki” im. 5 Wileńskiej Brygady AK, która sięgnęła w zeszłym roku po miano Drużyny Rzeczypospolitej. – To niewątpliwie historyczne wydarzenie, a także niezaprzeczalnie wielka radość – przyznał nam przyboczny 5. Wodzisławskiej Drużyny Harcerzy „Wilki” im. 5 Wileńskiej Brygady AK Tymoteusz Wardenga. Przypomnijmy, że w 2020 r. Turniej Drużyn Puszczańskich także należał do wodzisławskich harcerzy, gdzie po raz pierwszy stanęli na najwyższym stopniu podium. Co ważne, Wilki są jedną z 3 drużyn w historii Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej, które wygrały turniej minimum dwa razy z rzędu, a zarazem jedyną drużyną z Górnego Śląska, która zdobyła to miano.

Inwestycyjna zapowiedź roku

Na początku czerwca spółka Eko–Okna poinformowała, że zamierza zainwestować w Wodzisławiu Śl. Firma zakupiła na terenie miasta 17 ha w strefie inwestycyjnej na Olszynach. Powstanie tam hala produkcyjna, w której już w tym roku, zatrudnienie ma znaleźć tysiąc osób. Co ciekawe jeszcze kilka miesięcy wcześniej firma zdecydowanie zaprzeczała, jakoby chciała działać w Wodzisławiu Śl.

Kataklizm roku

Nasz powiat nieraz był już nawiedzany przez powodzie, ale tego czego doświadczyliśmy 13 maja nikt sobie nie wyobrażał w najczarniejszych snach. W ciągu kilkudziesięciu minut z nieba spadło tyle wody, że ta nie nadążała wsiąkać do ziemi i spływała z pagórków do dolin, całkowicie je zalewając. W ten sposób w mig, mieszaniną wody i błota zalane zostały spore fragmenty Lubomi, Syryni, Zawady, Pszowa, Rogowa. Setki mieszkańców powiatu w momencie straciło znaczną część życiowego dorobku, znacznie ucierpiała też infrastruktura komunalna – drogi, chodniki, zniszczone zostały koryta wielu lokalnych potoków.

Licytacja roku

Klub Inter Krostoszowice postanowił wesprzeć w niecodzienny sposób Wielką Orkiestrę Świątecznej Pomocy i wystawił na aukcji internetowej swoją nazwę. Zwycięzca licytacji uzyskał prawo przejęcia na rok nazwy klubu i przedstawienia własnego sponsorskiego tytułu. Licytacja była zacięta. Wygrała firma Poltent z Wodzisławia, która wpłaciła za wygraną 3,3 tys. zł na rzecz WOŚP. A Inter Krostoszowice na rok został Poltentem Inter Krostoszowice.

Łzy roku

„Czy płyty pomnika muszą wylewać białe łzy na czarną mogiłę wspominającą o śmieci więźniów z KL Auschwitz” zastanawiał się jeden z mieszkańców Wodzisławia Śl. zatroskany stanem cmentarza przy ul. Ofiar Oświęcimskich. Po rozeznaniu sprawy przez naszą redakcję, okazało się, że wojewoda śląski przekazuje miastu za mało środków na opiekę nad grobami wojennymi. Urzędnicy prosili o zabezpieczenie środków finansowych na roku 2021 w kwocie 85 tys. zł. Przyznano im jednak zaledwie 17 tys. zł. Mimo wszystko po naszej interwencji teren mogiła jak i teren cmentarza zostały odpowiednio zabezpieczone.

Koniec radnego roku

Skazany za jazdę pod wpływem alkoholu radny Wojciech K. po uprawomocnieniu się wyroku stracił swój mandat do zasiadania w radzie miasta. Potwierdził to komisarz wyborczy w Bielsku–Białej. Wybory uzupełniające wyznaczono na 23 stycznia 2022 roku. Radny dawno sam mógł zakończyć sprawę, rezygnując z pełnienia mandatu. Uparcie jednak trzymał się stołka.

Machinacje roku

Według ustaleń prokuratury, dwie pracownice Spółdzielni Mieszkaniowej „Marcel” miały drenować kasę spółdzielni, podszywając się pod jej kontrahentów i wystawiając „lewe” faktury, za które płatności trafiać miały do ich kieszeni. Udokumentowane straty spółdzielni to około 90 tys. zł. Obie panie usłyszały zarzuty. Na szersze światło został również wyciągnięty ciąg powiązań towarzysko–rodzinnych. Jedna z podejrzanych to żona członka rady nadzorczej spółdzielni i znajoma przewodniczącej tejże rady.

Nieobecność roku

Wiele kontrowersji pojawiło się wokół zeszłorocznej edycji Złotego Wawrzyna, nagrody przyznawanej przy okazji wspomnienia św. Wawrzyńca, patrona miasta. Kapituła wyróżnienia wnioskowała o przyznanie dwóch nagród – dla Sławomira Kulpy, dyrektora Muzeum w Wodzisławiu Śl. oraz dla byłego wodzisławskiego radnego. Prezydent Mieczysław Kieca, który ostatecznie decyduje o przyznaniu nagrody, zdecydował jednak, że nagroda trafi tylko do jednej osoby – wspomnianego Sławomira Kulpy. Kandydatura byłego radnego prezydenta nie przekonała, a w stosunku do Kulpy także miał wątpliwości. Na samych obchodach święta miasta, oraz wręczeniu nagrody włodarz był nieobecny. Jako przewodniczący zarządu Subregionu Zachodniego, wyjechał w delegację na Warmię i Mazury. Pojawiło się pytanie: czy wyjazd na delegację był koniecznością, czy też prezydent wykorzystał okazję, bo nie chciał być obecny na wręczeniu Złotego Wawrzyna?

Niewypał roku

Radlińscy radni od początku mieli wiele wątpliwości dotyczących przeniesienia mieszkańców ul. Hallera 32 i 34 w Radlinie do kontenerów mieszkalnych na czas remontu ich mieszkań. – A nie mówiliśmy, że to będzie za drogie? – pomstowali na włodarzy, kiedy podczas wrześniowej sesji rady miejskiej okazało się, że budowa kontenerów znacznie przekracza budżet, którym dysponuje miasto. Miasto zaplanowało w budżecie kwotę 1 850 000 zł na remont budynków przy Hallera. Mieszkańcy zamiast do kontenerów, na czas remontu przeniosą się do wolnych mieszkań przy ulicy Rydułtowskiej w Radlinie.

Malarz roku

Sarah Ferguson, księżna Yorku, była małżonka Andrzeja, księcia Yorku, syna Elżbiety II – królowej Wielkiej Brytanii z dynastii Windsorów, we wrześniu odwiedziła Rudy (gm. Kuźnia Raciborska). Otwierała tam klinikę medycyny estetycznej, odwiedzała miejscową podstawówkę oraz pojechała na kolejkę wąskotorową. Radlinianin Miłosz Nosiadek, akwarelista, namalował jej portret, który księżna dostała w prezencie.

Ofermy drogowe roku

Wszyscy ci kierowcy aut ciężarowych, którzy mimo zakazów pchali się na dawne przejście graniczne Skrbeńsko/Petrovice u Karvine. Pchali się, bo tak pokazywała im nawigacja. Tymczasem drogi nie są tu przystosowane do ruchu aut ciężarowych, toteż od pewnego czasu Czesi fizycznie ograniczyli możliwość przejazdu dla pojazdów szerszych niż 2 m. Ale mimo znaków zakazu, kierowcy nadal tędy ku granicy zmierzali, wpadając w pułapkę, na której najgorzej wychodzili okoliczni mieszkańcy. Ich posesje były niszczone podczas prób nawracania i cofania. W efekcie po ich naleganiach starosta definitywnie zamknął granicę w tym miejscu dla jakichkolwiek pojazdów.

Podwyżka roku

1 listopada 2021 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw, zgodnie z którą znacząco wzrosły wynagrodzenia samorządowych włodarzy i diety radnych. Zgodnie z nowymi zapisami w powiatach powyżej 120 tys. mieszkańców (jakim jest powiat wodzisławski), miesięczna wysokość diety radnego nie może przekroczyć 100% maksymalnej wysokości diety. Kwota ta wzrosła z 2 684 zł do 4 294 zł. O ile zmienia się kwota bazowa, na co radni wpływu nie mają, bo o tym zdecydował ustawodawca, to mają jednak wpływ na określenie tego, jaki procent kwoty bazowej będą otrzymywać. I tu powiatowi radni w opinii wielu dokonali „skoku na kasę”, podwyższając swoje uposażenia o aż 60%. Przykładowo: przewodniczącemu rady dieta wzrosła z 2 630 zł do 4 208 zł, a szeregowemu radnemu z 1 422 zł do 2 276 zł.

Porozumienie roku

Przez kilka lat walczyli przeciw sobie nie tylko na boisku, ale też poza nim: w mediach, w internecie. Odra Wodzisław i MKP Odra Centrum Wodzisław. Niesnaskom nie było końca, aż wreszcie w styczniu ni stąd ni zowąd podpisane zostało porozumienie, na mocy którego MKP Odra Centrum wycofała swoją drużynę z rozgrywek IV ligi i skupiła się na szkoleniu piłkarskiej młodzieży. Odra Wodzisław została w ten jedyną seniorską Odrą w Wodzisławiu, która w dodatku niespełna pół roku później awansowała do III ligi.

Pomoc roku

Zosia Cyranka oraz Julia Franiczek to uczennice SP4 w Pszowie. W czwartek 8 lipca uratowały starszego mężczyznę. Do zdarzenia doszło na terenie pszowskiego cmentarza. Dziewczyny przechodziły akurat przez cmentarz, kierując się w stronę Krzyżkowic. Postanowiły odwiedzić grób pradziadka jednej z nich i podlać tam kwiaty. W tym momencie usłyszały słaby krzyk mężczyzny, który znajdował się nieopodal. Poszkodowany zasłabł i upadł, uderzając głową o nagrobek. Dziewczyny zadzwoniły po mamę jednej z nich, a później na numer 112 i przekazały słuchawkę starszej pani, aby dokładnie wyjaśniła, gdzie doszło do wypadku. Dziewczyny z rąk burmistrza Czesława Krzystały otrzymały podziękowania i listy gratulacyjne oraz upominki za wzorową postawę obywatelską.

Powrót roku

W sobotę 2 października w Miejskim Ośrodku Kultury w Pszowie odbył koncert Ani Wyszkoni z okazji 25–lecia jej kariery. Na miejscu zebrało się sporo wiernych fanów, a sama artystka zagrała świetny koncert. Był to powrót na pszowską scenę w wielkim stylu. Od początku występu Ania Wyszkoni nie ukrywała tego, że jest to dla niej wydarzenie zupełnie inne niż wszystkie – w końcu przyjechała zaśpiewać w swoich rodzinnych stronach i to po kilkunastu latach.

Sportowiec roku

Na to miano z pewnością zasłużył Paweł Pieczka z Godowa, który w sierpniu wygrał ubiegłoroczną edycję, rozgrywanego co cztery lata Maratonu Rowerowego Dookoła Polski. 3200 km wzdłuż granic naszego kraju Pieczka pokonał w zaledwie 8 dni, 4 godziny i 7 minut, a więc średnio dziennie przejeżdżał na siodełku niespełna 400 km! Proszę państwa 400 km na rowerze dziennie! To jest wyczyn na miarę światową!

Syfiarze roku

Łatwo można było przewidzieć, że tak się to skończy. Co? Rozbiórka hałdy w Skrzyszowie. Dziesiątki tirów wyjeżdżających z urobkiem z hałdy na ul. 1 Maja, zamieniało drogę i chodnik dosłownie w rzekę błota. Podobne sytuacje miały miejsce wcześniej w Bukowie, Pszowie, czy na Wilchwach. Kierowcy za nic mają bowiem obowiązek oczyszczania swoich zabrudzonych aut przed wjazdem na drogę publiczną. Dopiero po licznych interwencjach, również naszej gazety, sytuacja uległa poprawie, ale nadal nie jest idealna.

Transfer roku

Obecnie radny sejmiku śląskiego, a w przeszłości poseł, starosta i nauczyciel. Henryk Siedlaczk – bo o nim mowa – wygrał konkurs na stanowisko sekretarza w Urzędzie Gminy w Marklowicach. Rozpoczął tam pracę 16 czerwca. Zapytany przez naszą redakcję, czy nie obawia się zarzutów, że w wieku emerytalnym ubiegał się o stanowisko sekretarza (miał wówczas 65 lat i osiągnięty już wiek emerytalny) odpowiedział, że do konkursu stanął na równych prawach z innymi zainteresowanymi. – Moim zadaniem mam odpowiednie kwalifikacje do podjęcia tej pracy. Myślę, ze moje doświadczenie samorządowe zostanie tutaj dobrze spożytkowane – powiedział nam krótko w zeszłym roku.

Woda roku

W czerwcu na terenie powiatu wodzisławskiego nie brakowało mieszkańców, którzy odkręcali swoje „kurki” z niepokojem. – Z naszych kranów leci woda o barwie gliny, bardzo brudna i śmierdząca – alarmowali nas mieszkańcy regionu. Przekazywali również, że z ich kranów zamiast wody leje się... whisky. Przyczyną pogorszonej jakości wody okazał się zerwany osadów z rurociągu magistralnego DN 1000. – Takie osady, pochodzenia naturalnego, powstają w ramach standardowej eksploatacji sieci i zwykle nie wpływają na stale badaną wodę pitną – tłumaczył nam rzecznik prasowy Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów w Katowicach Maciej Zaremba. – Tym razem jednak stało się inaczej, gdyż znacząco, bo aż trzykrotnie wzrosło zapotrzebowanie na wodę z tego rurociągu – dodawał.

Wyjście roku

17 lutego w Wodzisławskim Centrum Kultury odbyła się nadzwyczajna sesja wodzisławskiej rady. Jej głównym i jedynym tematem było odwołanie Dezyderiusza Szwagrzaka ze stanowiska przewodniczącego. To pokłosie zarzutów, jakie padły pod adresem Szwagrzaka w związku z pełnieniem przez niego funkcji dyrektora wodzisławskiego Zakładu Aktywności Zawodowej. Emocji w trakcie obrad nie brakowało. Grupa radnych chcąca odwołać przewodniczącego na znak protestu opuściła salę obrad. Co skłoniło ich do takiej decyzji? Brak możliwości odczytania uzasadnienia wniosku o odwołanie Szwagrzaka. Po ich wyjściu z sali głosowanie było w zasadzie formalnością. Na 11 będących na sali obrad radnych, 11 oddało głos przeciwko odwołaniu przewodniczącego. W efekcie wniosek nie uzyskał minimalnej liczby głosów i nie doszło do odwołania Dezyderiusza Szwagrzaka.

Wyróżnienie roku

Ks. prof. Jerzy Szymik, kapłan, teolog i poeta pochodzący z Pszowa, został laureatem nagrody Złotego Feniksa, przyznawanej przez Stowarzyszenie Wydawców Katolickich. Laureat nagrody jest autorem przeszło 50 książek naukowych, poetyckich, eseistycznych. Promotor 20 doktoratów, 173 magisteriów. Członek kilku grup i towarzystw naukowych; laureat wielu nagród i wyróżnień, autor ok. 300 artykułów, 7 haseł encyklopedycznych i słownikowych, 10 podręczników i skryptów, 368 recenzji, opinii, promocji prac dydaktycznych oraz 1120 innych publikacji. Specjalizuje się w chrystologii, metodologii teologii, teologii kultury, teologii J. Ratzingera/Benedykta XVI. Mieszka w Katowicach i Pszowie, którego od 2018 r. jest Honorowym Obywatelem.

(art), (apa), (juk), (ska)