Smak zielonej herbaty

Ojczyzną herbaty są Chiny. Według Chińczyków jej historia sięga III tysiąclecia przed naszą erą, a konkretnie roku 2737. Były to czasy panowania cesarza Shen Nung. Władca ten interesował się medycyną i higieną, obserwował między innymi zbawienny wpływ, jaki miało na zdrowie picie przegotowanej wody. Cesarz często siadywał w ogrodzie i czekał aż woda zacznie wrzeć. Pewnego dnia zdarzyło się coś nieoczekiwanego. Przez przypadek, za sprawą powiewu wiatru, do imbryka wpadł liść rosnącego w pobliżu dzikiego krzewu herbacianego. Smak powstałego w ten sposób naparu zachwycił cesarza.

Nie sposób stwierdzić, czy Shen Nung rzeczywiście istniał, czy też jest tylko postacią legendarną. Inne podanie głosi bowiem, że herbata podbiła świat za sprawą buddyjskiego świętego Bodhidharmy, który pewnego dnia postanowił medytować przez siedem lat bez przerwy na sen. Podobno, nie mogąc pohamować senności, obciął sobie powieki. Na miejscu gdzie upadły, wyrosły dwa krzewy nowej rośliny – odpędzającej senność herbaty.

Dla bystrych

Pierwsza zanotowana wzmianka o roślinie herbacianej pojawiła się dopiero w III wieku, kiedy to słynny chiński lekarz zalecił ją jako środek wzmagający koncentrację i bystrość, a pewien generał napisał do swego bratanka o przesłanie mu „prawdziwej herbaty”, ponieważ czuje się stary i przygnębiony. Do czasów panowania dynastii Ming (1368-1644 n.e.) produkowano wyłącznie zieloną herbatę.

Około 800 roku naszej ery nasiona rośliny herbacianej zostały przewiezione do Japonii. Cesarz Saga tak zasmakował się w napoju herbacianym, że zarządził uprawę herbaty w pięciu prowincjach wokół stolicy. Z czasem picie herbaty stało się oczyszczającym przeżyciem duchowym i do dnia dzisiejszego Cha-no-yu, czyli Ceremonia Picia Herbaty, jest kultywowana ze wszystkimi ścisłymi regułami i zasadami.

Trudno wyrokować, kto pierwszy przywiózł herbatę do Europy. Trafiały tu zakonserwowane – sfermentowane, a potem opiekane lub opalane liście. Przypisują sobie to zarówno Portugalczycy, jak i Holendrzy. Z tych krajów herbata trafiła do Francji i Niemiec, gdzie była traktowana jako lekarstwo pochodzące z Chin. Zachwyt nowym napojem trwał krótko. Wrócono do piwa i parzonej kawy. Największą popularność zyskała w Wielkiej Brytanii. W Anglii zapanowała moda na tak zwaną popołudniową herbatkę. Około godziny 17.00 podawano ją do słodkich ciasteczek.

W japońskim stylu

Na Śląsku i w Raciborskiem herbata była znana od XVIII wieku, ale nie tak popularna jak kawa. Większość składów artykułów kolonialnych miała ją w swojej ofercie, ale wolała reklamować kawę, dostępną zresztą przed wojną w znacznie większej liczbie gatunków niż obecnie. Również raciborskie restauracje i kawiarnie wolały kusić małą czarną niż ulubionym wywarem Anglików. Warto jednak odnotować, że przed wojną znajdowała się w Raciborzu japońska herbaciarnia.

Nasi dziadkowe mogli też wybierać w napojach chłodzących. 6 listopada 1889 roku w Nowinach Raciborskich znalazła się reklama Drogeryi pod czerwonym krzyżem przy ul. Odrzańskiej 19, która należała do C. Glatzela. Jego oferta to: „Selterska woda i sodowa, jako też musujące limonady z sokiem malinowym i cytrynowym i.t.d., wszystko przyrządzone z chemicznie czystym kwasem węglanym”.

W lutym 1891 roku Nowiny Raciborskie opublikowały ciekawą wzmiankę dotyczącą herbaty. Reklamy tego napoju stanowią co prawda rzadkość wśród anonsów, ale poruszenie tematu smakowych walorów zielonych liści świadczy, że były one dość powszechne w śląskich domach. W gazecie czytamy: „Ciekawą jest rzeczą, że podczas gdy u nas i w Księstwie ubiegają się za herbatą rosyjską, tymczasem w okolicy Byczyny mnóstwo herbaty, a raczej rozmaitego zielska przemyca się z Niemiec do Rosji. Tam siano to w żydowskich tajnych fabrykach otrzymuje rosyjskie opakowanie i plomby – i wraca znów do nas za drogie pieniądze jako herbata karawanowa, czyli na wielbłądach z Chin do Rosji sprowadzana”.

Receptura herbatki przeciwkaszlowej
Przeciw kaszlowi zalecają lekarze herbatę ze słomy owsianej, którą przecież, zwłaszcza na wsi, każdy ma pod ręką. Gotuje się ją zupełnie zwyczajnie. Słomę można pociąć na sieczkę, zagotować ją, ostudzić nieco i osłodzić. Dwa razy dziennie trzeba przynajmniej napić się tej herbaty, a w 3-4 dniach zginie chociażby najuporczywszy kaszel. Ta herbata leczy także podobno katar krtani i gardła. Nie zaszkodzi przekonać się.
Źródło: Nowiny Raciborskie z 24 sierpnia 1889 roku

(waw)